У 1996 ГОДЗЕ збірала на Мядзельшчыне вусную народную творчасць. Удалося запісаць казку, мабыць, здаўна папулярную ў нашых мясцінах, але на той час у пісьмовых крыніцах не зафіксаваную. Расказала яе Марыя Паўлаўна Берняковіч з Чорнай Раманаўшчыны тагачаснага Старагабскага сельсавета (нарадзілася ў 1925 годзе ў вёсцы Сівыя, дзявочае прозвішча — Малько, памерла ў 2005). Гэту казку ў дзяцінстве яна чула ад свайго дзядулі.
Можа, нехта засумняваецца, ці варта чытаць такое малым: як-ніяк, ёсць эпізод з нябожчыкам (дык у казках пра Сінюю Бараду ці Хлочыка з ногцік яшчэ не такія жахі сустракаюцца). То як хочаце — казка ж змешчана на краязнаўчай старонцы, а не на дзіцячай.
Тэкт пададзены без апрацоўкі і з адступленнямі ад правілаў сучаснай літаратурнай мовы: фалькларысты заўсёды так робяць, каб захаваць асаблівасці мясцовай гаворкі.
АБ’ЯВІЎСЯ ў ваколіцы вялікі злодзей. Усюды ўсё краў, і ніяк ніхто ня мог яго злавіць. Прачуў пра гэта пан і прыдумаў правучыць Кліма.
— Клім, да пана!
— Слухаю пана.
— Калі ты такі злодзей, украдзі ў мяне са стайні коней.
— Добра, паночку, украду.
Пан узяў, паставіў старажэй каля дзвярэй, спусціў сабак псярню, а Клім гэтым часам зарэзаў барана, узяў бочачку гарэлкі, увярцеў у гарохавіны і пакаціў з гары да стайні. Тут старажы ўспалашыліся, думалі, што Клім коціцца, пачалі глядзець, аж там бочка.
— А брат, гарэлка! — пакаштавалі й давай піць. Ну й так напіліся, што на месцы і ляглі.
А Клім памаленьку да стайні. У той час ні было замкоў — стайня была ні замкнёна. Клім падышоў, гэтыя спяць, падаваў ім у рукі мётлы, граблі. Пайшоў у стайню, асядлаў самага лепшага каня, астатніх за аброці пабраў і паехаў.
Пан устаў і за вушы ўзяўся: і сабакі ёсь, і старажы ляжаць, а стайня расчынена і коней німа.
— Клім, да пана!
— Слухаю пана.
— Ты коней украў?
— Я, паночку.
— Калі ты такі злодзей, украдзі ў мяне з-пад падушкі грошы.
— Добра, паночку, украду.
Пан падлажыў грошы пад падушку, а Клім у гэты час узяў свярдзёлак, пракруціў столь напроць ложка, набраў вады ў бутэлькі і давай ліць. Пан прачнуўся і кажыць:
— А які дождж велькі! — і ўцёк з ложка.
А Клім тым часам схапіў грошы і наўцёкі. Пакуль пан агледзіўся, што дожджу німа, глядзь — і грошай німа.
— Клім, да пана!
— Слухаю пана.
— Ты грошы ўкраў?
— Я, паночку.
— Калі ты такі злодзей, дык украдзі з-пад боку жонку.
— Добра, паночку, украду.
Пан прынёс тапор, паставіў ля ложка, лёг, абняўся з паняй і спіць. Клім пашоў на магільнік, адкапаў мерцвяца, прынёс да акна і пачаў памаленьку вымаць шыбу. А пан пачуў ужо, што нехта лезіць. Ён узяў тапор, і нагатаваўся, і стаіць каля акна. А Клім памаленьку начаў сунуць мерцвяца праз акно галавой. Суніць памаленьку, суніць, а пан злаўчыўся і секануў па галаве — і галава пакацілася. І пачаў крычаць:
— Огня, огня, Кліма засек!
А ў той час ні было ні электрыкі, ні спічак. Нада было агонь высякаць крэсівом. Пакуль слугі высеклі агонь, Клім гэтым часам — у хату, паню на плечы і панёс. Падносіць да балота, а так ікраз із чартом спаткаўся.
— А Клімачка, што ты нясеш?
— Паню.
— Прадай мне.
— Капялюш золата — аддам.
Паню пасадзіў Клім на пень, а чорт паляцеў да бацькі па золата ў балота. А Клім гэтым часам выкапаў ямку, прарэзаў дзірку ў капелюшы і сядзіць — жджэць чорта.
Прыносіць чорт піляну золата.
Клім кажыць:
— Ну, сып.
Чорт як сыпануў, дык толькі забарабаніла золата, а капялюш пусты.
— Ах ты, чарцішча, хочыш, каб я табе паню дарам аддаў! Нясі яшчэ.
Прынёс чорт яшчэ піляну золата, высыпаў. Тут ужо трохі засталося ў капелюшы залатнікоў.
— Нясі яшчэ!
Чорт і трэццюю піляну прынёс. Ну цяпер ужо быў поўны капялюш із коптарам.
— Ну й забірай паню.
Клім выбраў золата ў мяшок, мяшок на плечы, капялюш на галаву й пайшоў.
А пан агледзіўся, што пані німа.
— Клім, да пана!
— Слухаю пана.
— Ты паню ўкраў?
— Я, паночку.
— А Клімачка, аддай!
— Што ж я табе аддам, я чорту прадаў.
— А Клімачка, бяры, што хочыш, ды аддай паню.
Клім узяў калкоў, пянькі, крукі і тапор і пашоў на балота. Калкі пазачэсаваў і ўверх шылаватым паўбіваў у зямлю. І сядзіць, і ўець вяроўкі. Прылятаіць чорт:
— А Клімачка, што ты робіш?
— Ую ценькі-цянёты, буду цягаць чарцей з балота і на гэтыя калкі саджаць, каб аддаў паню.
— Я злятаю да бацькі, папытаюся.
Прыляцеў назад і кажыць:
— Хто вышэй камінь падкініць, тага будзіць і пані.
А Клім гэтым часам злавіў ужо жаваранка.
Кінуў чорт камінь:
— Глядзі, глядзі!
Як кінуў Клім жаваранка — дык ён і за воблакі паляцеў.
Яшчэ паляцеў чорт да бацькі.
— Хто кага абмінець, тага будзіць і пані, — сказаў бацька навыперадкі ляцець.
А Клім гэтым часам злавіў зайца. Прыляцеў чорт.
Клім кажыць:
— Што мне з табой ляцець! У мяне во сынок, трэцці дзянёк, і той цябе абмінець, — і пусціў зайца.
А чорт за ім і крычыць:
— Пастой, параўняімся! Пастой, параўняімся!
Клім кажыць:
— Ну, аддавай пані!
— Яшчэ злётаю да бацькі, папытаюся.
Нясець ад бацькі дзве залатыя булавы, і як кінуў, аж зямля задрыжэла. Кажыць:
— Хто вышэй булаву падкініць, тага будзіць і пані.
Чорт узяў сваю булаву і кінуў уверх. А Клім стаіць і пакрануць сваю ня можыць.
Чорт кажыць:
— Кідай, чаго стаіш!
— Я гляджу, там мае браты на воблаку едуць, як бліжэй пад’едуць, кіну, яны й возьмуць.
Тут чорту стала шкода, згроб ён гэтыя залатыя булавы і дамоў:
— Бацька крычаць будзіць! — пашоў і прынёс яму паню.
Клім узяў на плечы паню і панёс пану. Пан яго яшчэ за гэта наградзіў.
Тут і казцы канец, а хто слухаў — маладзец.